FASD
Jest to ogólne określenie dla Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (Fetal Alcohol Spectrum Disorder). Istnieje wiele zewnętrznych czynników; biologicznych, fizycznych i chemicznych, które mogą wywołać uszkodzenie organizmu jeszcze w życiu płodowym, jednym z nich jest alkohol pity przez kobietę będącą w ciąży. Efektem tego działania mogą być nieuleczalne zaburzenia psychiczne i fizyczne a nawet śmierć płodu.
Dla określenia różnych zjawisk obejmowanych terminem FASD specjaliści zajmujący się tą problematyką używają następujących terminów:
Płodowy Zespół Alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome – FAS)
Jest to zespół zaburzeń wywołanych na skutek prenatalnej ekspozycji na działania alkoholu. Rozpoznanie to może być postawione pod warunkiem potwierdzenia spożywania alkoholu przez matkę w ciąży,
ustala się je poprzez stwierdzenie występowania trzech zasadniczych grup objawów:
- opóźnienie wzrostu w okresie płodowym lub wcześniejszym i małogłowie,
- nieprawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego,
- nieprawidłowości w budowie twarzy (charakterystyczne cechy dysmorficzne).
Częściowy Zespół Alkoholowy Płodu (Partial Fetal Alkohol Syndrom-pFAS)
Dziecko z pFAS przejawia tylko niektóre spośród fizycznych objawów FAS, ma także problemy z nauką i odpowiednim zachowaniem- co wskazuje na uszkodzenie centralnego układu nerwowego.
Zaburzenia Neurorozwoju Związane z działaniem Alkoholu (Alkohol-Related Neurodevelopmental Disorders-ARND)
Zachowanie dziecka z ARND wskazuje na uszkodzenie centralnego układu nerwowego, wynikające z płodowej ekspozycji na alkohol. Może się to przejawiać w problemach z nauką, słabą kontrolą impulsów, nieakceptowanym społecznie zachowaniem, problemami z pamięcią, koncentracją uwagi oraz niewłaściwą oceną sytuacji.
Wady Rozwojowe Związane z działaniem Alkoholu (Alkohol-Related Birth Defects-ARBD)
Dziecko z ARBD wykazuje określone fizyczne anomalie wynikające z potwierdzonej prenatalnej ekspozycji na alkohol. Przejawia się to w uszkodzeniu serca, niewłaściwej budowie szkieletowej, zaburzeniach widzenia i słyszenia oraz małej i dużej motoryki.
Objawy
Z uwagi na to, że nie ma dwojga dzieci z FAS/FASD, mających identyczne objawy, każde dziecko dotknięte tym problemem należy traktować indywidualnie. Jakkolwiek można wyróżnić objawy charakterystyczne dla dzieci, które w okresie prenatalnym narażone były na działanie alkoholu.
Objawy pierwotne (czyli fizyczne i umysłowe objawy, z którymi dziecko przychodzi na świat):
- niska waga urodzeniowa,
- niski wzrost i waga w porównaniu z rówieśnikami,
- mała głowa w stosunku do wieku,
- opóźniony i/lub nieharmonijny rozwój psychomotoryczny,
- słaba koordynacja wzrokowo- ruchowa,
- zniekształcenia twarzy, jak np. wąskie szpary powiekowe, opadające powieki,
szeroko rozstawione oczy, itp. - zez, krótkowzroczność,
- osłabienie słuchu,
- deformacja kości i stawów.
Objawy wtórne (czyli powstające w ciągu życia dziecka, na podłożu nie rozpoznanych i nie leczonych objawów pierwotnych). Składają się na nie:
- lęk, złość, unikanie, wycofanie,
- zamknięcie się w sobie , kłamstwa, ucieczki z domu,
- gwałtowne, impulsywne zachowania,
- autoagresja, np. samookaleczanie,
- zachowania agresywne, konflikty z prawem,
- niska samoocena, depresja, zaburzenia psychiczne,
- kłopoty w szkole; trudności w nauce i relacjach z rówieśnikami,
- problemy z nadużywaniem alkoholu i narkotyków,
- sztywność zachowań, bezradność, podatność na negatywne wzorce.
Diagnoza
Diagnozy medycznej FAS, pFAS, ARND i ARBD dokonuje wyspecjalizowany w tym zakresie lekarz przy współpracy innych profesjonalistów, w szczególności psychologa
i fizjoterapeuty.
Alkoholowy Zespół Płodowy-FAS stanowi diagnozę medyczną, ujętą w Klasyfikacji ICD-10, kod Q 86.0
Ścisła współpraca rodziców, opiekunów dzieci, nauczycieli i terapeutów z zespołem diagnozującym gwarantuje dobre poznanie charakterystycznych, indywidualnych cech dziecka, co w konsekwencji ułatwi dobranie właściwej strategii leczenia i terapii.
Terapia
Nie istnieje jeden rodzaj terapii właściwy dla pacjentów z FASD, ale każdy z nich wymaga indywidualnego rozpoznania i zaplanowania oddziaływań terapeutycznych. Małe dzieci, jeszcze przed rozpoczęciem nauki, u których stwierdzony zostanie FAS, mogą korzystać z zajęć wczesnego wspomagania rozwoju. W poradniach pedagogiczno-psychologicznych opiekunowie mogą ubiegać się o tzw. orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego dziecka, w razie potrzeby naukę w szkole integracyjnej. Dziecku przysługują wówczas także zajęcia rewalidacyjne czy wydłużenie okresu nauki na każdym jej etapie.
Renata Bejtka – psycholog kliniczny, psychoterapeuta
